Camino Baró San Frutos. Psicóloga xeral sanitaria especializada en sexoloxía e atención a persoas con diversidade sexual-afectiva e de xénero. Colaboradora de Lasexología.com, secretaria da asociación Kaleidos Intersex.

caminobaro@gmail.com.                      https://kaleidosintersex.com/visibilidad-intersex-2/

A realidade intersexual no ensino. Presentación do libro infantil “Un secreto pelirrojo”

Palabras Clave / Keywords: Intersexualidades, corpo, educación, endonorma, estigma.

Resumo/Abstract:

A letra I probablemente sexa unha das máis descoñecidas e invisibles da sigla LGTBIAQ+.

Esta realidade impregna o contexto educativo que conforma un deserto formativo no que respecta aos contidos sobre a diversidade corporal. O ocultismo e o segredo, aínda hoxe, seguen rodeando ás intersexualidades na infancia e promoven a discriminación e o estigma desta realidade. A ausencia ou escaseza de referencias públicas dificulta aínda máis o proceso de identificación positiva cunha condición que ten entre o 0,5% e o 1,7% da poboación, segundo o arquivo das Nacións Unidas de 2018.

Do mesmo xeito, e debido á mencionada invisibilidade da intersexualidade, “o profesorado aínda parece reticente a contrarrestar activamente o heterosexismo e os problemas LGBTIQ nos centros educativos, xa que o seu coñecemento e comprensión deste alumnado e das súas necesidades parece limitado á hora de proporcionarlles un ambiente escolar e de aprendizaxe máis inclusivo. ” (Brömdal et al. 2017, 373).

O alumnado coa condición intersexual sofre un dano importante: é obxecto de ignorancia, indiferenza, estigmatización, acusación, discriminación, violencia, maltrato, vergoña e negación da existencia nos espazos escolares. Tamén na educación sexual.

Isto ocorre especialmente cando a súa estatura, a súa experiencia puberal ou outros elementos da aparencia corporal non se axustan á expresión de xénero convencional, á puberdade ou ás nocións binarias das características sexuais asociadas aos corpos masculinos ou femininos, o que provoca graves problemas psicolóxicos (Breu 2009); Brömdal et al. 2017; Ghattas 2015; Jones 2016; Jones et al.

Para combater este nesgo endonormativo na docencia, existen recursos e ferramentas que podemos empregar, desde a escoita de testemuñas en primeira persoa, o uso de medios audiovisuais, ata a formación en exercicios que cuestionan as nosas crenzas, etc.

Tamén a lectura de literatura que trate temas intersexuais dun xeito accesible para os máis cativos, como o conto “Un secreto pelirrojo” (Baró, 2021).

Todo isto, para integrar a mensaxe coa que Val Flores cuestiona ao colectivo de profesores que interveñen con menores no prólogo de Pedagogías queer, de Mercedes Sánchez Sáinz (2019): “Non hai forma de imaxinar outra educación se non podemos imaxinar outro corpo”

Así, o ámbito educativo parece ser unha oportunidade privilexiada para xerar ese escenario no que a persoa con condición intersexual fuxe da cultura de “só podes ser home ou muller”, potenciando e promovendo a súa afirmación e recoñecemento, evitando a negación e o estigma.   

Referencias bibliográficas / Webgrafía:

– Abiétar, G. D. (2021). ¿Sólo dos? Cambalache.

– Anzaldúa, G. (2016). Borderlands / La Frontera. Capitán Swing.

-Audí, L., & Guerrero, J. (2015). III Curso de Actualización sobre Desarrollo Sexual Diferente (DSD)(no HSC). Curso de Avances de la Sociedad Española de Endocrinología Pediátrica (SEEP). Rev Esp Endocrinol Pediatr, 6, 2.

– Baró, S.C. (2021). Un secreto Pelirrojo (cuento). Editorial Bellaterra. Barcelona.

– Blackless, M., Charuvastra, A., Derryck, A., Fausto‐Sterling, A., Lauzanne, K., & Lee, E. (2000). How sexually dimorphic are we? Review and synthesis. American Journal of Human Biology: The Official Journal of the Human Biology Association, 12(2), 151-166.

– Brömdal, A., Zavros-Orr, A., Lisahunter, Hand, K., & Hart, B. (2021). Towards a whole-school approach for sexuality education in supporting and upholding the rights and health of students with intersex variations. Sex Education, 21(5), 568-583.

– Butler, J. (2007). El género en disputa/ Gender Trouble: El feminismo y la subversion de la identidad/ Feminism and the Subversion of Identity (Tra ed.). Paidos Iberica Ediciones S A.

– Colapinto, J. (2006). As Nature Made Him: The Boy Who Was Raised as a Girl (2.a ed.). Harper Perennial.

– Esteban, M. L. (2013). Antropología del cuerpo. Género, itinerarios corporales, identidad y cambio (2 ed.). Bellaterra Ediciones. Barcelona.

– Eugenides, J. (2020). Middlesex (Vol. 550). Anagrama. Barcelona.

– Fausto-Sterling, A. (2021). Cuerpos sexuados. Melusina Editorial. Barcelona.

– Fernández, J. & Martin, S. (2017). 10 Ingobernables: Historias de transgresión y rebeldía (1.a ed.). Libros del K.O.

– Coll-Planas, G. (2016). Dibujando el género (2.a ed.). Ediciones Alejandría S.A de C.V, mx books, EDS8N.

– Gómez, M. (24/03/2017). Soy Lola y soy intersexual. Píkara Magazine. Extraído de https://www.pikaramagazine.com/2017/03/soy-lola-y-soy-intersexual/

– Green, J. F. (2015). Buscando el final del arcoíris. Editorial Bellaterra. Barcelona.

– Grégori, N. (2015). Encuentros y des-encuentros en torno a las intersexualidades/DSD: narrativas, procesos y emergencias. Disponible en el siguiente enlace https://core.ac.uk/download/pdf/71050991.pdf

– Guerrero, D. (2021). Corres como una niña: El género y la diversidad LGTBI en el deporte (1.a ed.). Dos Bigotes.

– Guerrero-Fernández, J., San Julián, C. A., Conde, J. B., de la Vega, J. A. B., Urquí, A. C., González, L. A. C., … & Parera, L. A. (2018, November). Guía de actuación en las anomalías de la diferenciación sexual (ADS)/desarrollo sexual diferente (DSD). In Anales de Pediatría (Vol. 89, No. 5, pp. 315-e1). Elsevier Doyma.

– Guin, U. L. K., & Abelenda, F. (2020). La mano izquierda de la oscuridad (Ursula K. Le Guin). Minotauro.

– Karkazis, K. (2008). 1. Taxonomies of Intersexuality to the 1950s. In Fixing Sex (pp. 31-46). Duke University Press.

– Kessler, S. J. (1998). Lessons from the Intersexed. Rutgers University Press.

– Kessler, S. J. (1990). The medical construction of gender: Case management of intersexed infants. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 16(1), 3-26.

– Kobabe, M. (2019). Gender Queer: A Memoir. Oni Press.

– Llusiá, J. B., de Molina, A. F., & de Molina, A. F. (1998). La evolución de la sexualidad y los estados intersexuales. Díaz de Santos.

– Melero, I. (2017) Buceando en la diversidad: una guía para terapeutas de pacientes con intersexualidades/DSD. GRAPSIA. Disponible en la siguiente dirección web: https://grapsia.files.wordpress.com/2018/07/buceando-en-la-diversidad-desconocida-una-guia-para-terapeutas-de-pacientes-con-intersexualidades-dsd-yolanda-melero.pdf

– Méndez, R. P. (2012). Intersecciones: Cuerpos y sexualidades en la encrucijada (1a ed., 1a imp. ed.). Bellaterra Ediciones. Barcelona.

– Missé, M. (2018). A la conquista del cuerpo equivocado. Editorial Egales.

– Preciado, P. B. (2016). Manifiesto contrasexual (Compactos no 702) (1.a ed.). Editorial Anagrama. Barcelona.

– Preciado, P. B. (2019). Un apartamento en Urano: crónicas del cruce (1.a ed.). Editorial Anagrama. Barcelona.

– Sáinz, S. M. (2019). Pedagogías Queer. Catarata. Madrid